نقش مسجد در دگرگونی‌های فرهنگی

نقش مسجد

 در دگرگونی‌های فرهنگی

و فعالیت های فرهنگی روح دار

 فایلهای مرتبط

کلیسا، کنیسه، آتشکده، دیر، صومعه و خانقاه، واژه‌هایی هستند که در بررسی تاریخ ادیان و فرق همواره به چشم می‌آیند. دلیل اهمیت و ماندگاری این مراکز در تاریخ، تأثیرگذاری و نقش انکارنشدنی آنها در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی است. اگر نگاهی به کتاب‌های تاریخی بیندازیم، می‌بینیم که گردهمایی‌های مذهبی و دینی، یکی از شاخص‌ترین مؤلفه‌های مشترک میان همة ادیان و فرقه‌هاست؛ حتی بت‌پرست‌ها هم مکانی داشته‌اند که در آن جمع می‌شده‌اند و عبادت می‌کرده‌اند.

مهم‌ترین ثمرة این اجتماع‌ها، هم‌اندیشی و ایجاد انس و الفت میان مؤمنان به یک دین برای انجام فعالیت‌های اجتماعی است؛ چراکه هر جنبش اجتماعی و هر جریان‌سازی فرهنگی، زمانی می‌تواند در سطح جامعه موفق شود که میان افراد آن انسجام و همدلی وجود داشته باشد. علاوه بر این، این گردهمایی‌ها می‌تواند نوعی قدرت‌نمایی و صف‌آرایی در برابر دشمنان به شمار بیاید.

یکی از مهم‌ترین مراکز دینی که آثار آن در عرصه اجتماعی و فرهنگی بیش از سایر ادیان به چشم می‌خورد، مسجد است. دین اسلام نیز مانند همة ادیان، پیروان خود را به اجتماع در مکانی مخصوص دعوت می‌کند تا میان قلوب آنان ایجاد الفت نموده، آنها را برای جنبش‌های فرهنگی و اجتماعی آماده سازد. این مکان در اسلام، مسجد نام دارد. آیات و روایات مختلفی که مؤمنان در آن به ساختن مساجد و رسیدگی به امور آن توصیه شده‌اند، یکی از نمونه‌های این تشویق‌ها و ترغیب‌هاست. دلیل این امر را می‌توان نسبت مستقیم میان آبادی مراکز دینی و نیرومندی جنبش‌های اجتماعی و فرهنگی عنوان کرد. به عنوان نمونه‌ای بارز، می‌توان فرهنگ سکولار را پس از کناره‌گیری کلیسا از جامعه مسیحیت مد نظر قرار داد. به بیانی واضح‌تر می‌توان گفت که تعطیلی یک مرکز مذهبی باعث شد تا دین از صحنه زندگی اجتماعی کناره گیرد.

در دنیای اسلام نیز می‌توان ردپای این اثرگذاری را از ناحیه مراکز دینی

شاخص های خانواده مسجدی در سبک زندگی دینی

شاخص های خانواده مسجدی

در سبک زندگی دینی

رسالت   ۱۳۹۲/۰۴/۲۵

خانواده محوری‌ ترین بخش هر جامعه ‌ای محسوب می شود. انسان، اولین آموزش‌ها را در خانواده می‌بیند و پایه اخلاق فردی و اولین مراحل اجتماعی شدن او در خانواده شکل می‌گیرد. خانواده‌ها در نتیجه گرایش‌های مختلف، تربیت‌ها و اخلاق و منش زندگی خاصی را به فرزندان منتقل می‌کنند. در خانواده‌های مذهبی آنچه که در مورد تربیت و پرورش فرزندان در کانون توجه قرار دارد مذهب و توجه به دستورات دینی در باره تربیت است. این نوع خانواده‌ها سعی می‌کنند نحوه رفنار و گفتار آنها به گونه‌ای باشد که در اثر این تربیت در آینده، دین و اوامر و نواهی آن محور رفتار و نوع سلوک آنها در زندگی‌شان باشد و در حقیقت دید آنها به زندگی، اعمال و رفتار و فضای زندگی آنها که در مجموع سبک زندگی آنها را تشکیل می دهد، متأثر از دین باشد.‏

مسجد به عنوان مهم‌ترین پایگاه دینی در اسلام جایگاه ویژه‌ای در زندگی خانواده های مذهبی دارد تا جایی که به سختی می‌توان خانواده‌ای مذهبی را برکنار از مسجد تصور کرد و خانواده مذهبی در واقع خانواده مسجدی است. ارتباط با مسجد برای خانواده، ویژگی‌هایی به وجود می‌آورد که شاخص و تمایز این خانواده‌ها و خانواده‌های غیر مسجدی است. نوع نگاه این خانواده‌ها به اخلاق اسلامی، عبادات، همکاری‌های اجتماعی، روحیه تعاون، مشکلات و مسائل زندگی به دلیل ارتباط با مسجد، خاص و متمایز از دیگر خانواده‌هاست.‏در این نوشتار تلاش شده است تا شاخصه‌های یک خانواده مسجدی در سبک زندگی دینی بررسی شود. در ابتدا کارکردهای مسجد مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس از آن تأثیرات خانواده مسجدی از این کارکردها بررسی می‌شوند و نوع زندگی این خانواده از نظر شکلی و محتوایی که همان سبک زندگی آنهاست تحت تأثیر رابطه با مسجد تحلیل می‌شود.‏

اولین و مهم‌ترین پایگاه دینی در اسلام مسجد است. از صدر اسلام تا کنون مسجد همواره کانون مهم‌ترین مسائل، برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در جامعه اسلامی بوده است. هرچند به مرور زمان برخی کارکردهای مسجد تغییر یافته یا نقش آن در جوامع اسلامی به تدریج کمرنگ گشته، ولی هنوز برای بسیاری از مسائل اجتماعی و حتی فردی مسجد اصلی‌ترین پایگاه و جایگاه محسوب می‌شود.‏ مسجد در جامعه اسلامی کارکردهای مختلفی دارد: از مهم‌ترین کارکردهای مسجد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:‏

الف - پایگاه عبادی: ‏

مسجد همواره مهم‌ترین پایگاه عبادی جامعه است، علاوه بر عبادات اجتماعی که عمدتاً در مساجد انجام می‌گیرد، بسیاری از اعمال عبادی فردی نیز به دلیل توصیه‌های فراوان پیشوایان دینی در مورد مسجد و اهتمام به آن در مسجد انجام می‌شود.‏

ب - کانون فعالیت‌های اجتماعی و اجتماعی شدن افراد:

بخشی از فرآیند اجتماعی شدن افرادی که با مسجد ارتباط دارند درون مسجد و به وسیله ایجاد روابط اجتماعی با مردم در این مکان شکل می‌گیرد.‏

ج - محل تربیت اخلاقی:

به دلیل فضای دینی مسجد و اخلاق دینی که در آن حاکم است، افراد طی ارتباط مستمر با مساجد، متخلق به اخلاق اسلامی می شوند و از تربیت دینی برخوردار گردیده، ارزش‌های اسلامی در آنها نهادینه می‌شود.‏

د - کانون استفاده از خرد جمعی:

مساجد همواره محل شور و مشورت و حل مسائل بوده‌اند چه در صدر اسلام که مهم‌ترین مسائل جامعه اسلامی از جنگ و صلح و دیگر مسائل در آن بررسی و در مورد آنها تصمیم‌ گیری می‌شده، چه امروزه که مسائل و مشکلات محلات هر شهر و روستا در مسجد محل حل و فصل می‌شود.‏

در ادامه به این مطلب می‌پردازیم که...